واحد خبر mobile.ir : مارک زاکربرگ چیزی نزدیک به یک دهه پیش با مشاهده پتانسیل و امکانات بالقوه فناوری هوش مصنوعی، حجم بزرگی از پول و سرمایه را به حوزه همچنان نوپای AI سرازیر کرد؛ مدیرعامل متا که در آن زمان همچنان فیس‌بوک نام داشت یکی از بزرگ‌ترین رویاپردازان این حوزه یعنی Yann LeCun را به مجموعه خود افزود که بعدها در سال 2018 جایزه تورینگ را برای پیشرفت‌های مهندسی در زمینه شبکه‌های عمیق عصبی و نقش آن‌ها در محاسبات به خود اختصاص داد. حالا اما تنها پس از گذشت چند ماه از معرفی ChatGPT در بازار هوش مصنوعی، متا دقیقاً در همین بازار که زمانی در آن پیشرو بود از رقبا عقب افتاده و شرایط آن‌گونه که در گزارش وال‌استریت ژورنال آمده چندان به نفع این شرکت به‌نظر نمی‌رسد.

مجموعه متا پس از صرف سالیان طولانی تحقیقات آکادمیک و اشتراک رایگان اطلاعات در زمینه هوش مصنوعی، حالا بر سازمان‌دهی مجدد نیروهای خود برای ساخت محصولات ملموس و قابل استفاده‌ای در این حوزه نظیر روبات‌های گفت‌وگو (مشابه ChatGPT) متمرکز شده است. این خواسته اما برخلاف آن‌چه در ابتدا به‌نظر می‌رسد چندان آسان و سرراست نبوده و به‌‌جز مجموعه‌ای از اخراج‌های گسترده سال گذشته متا (که زاکربرگ آن را سال بهره‌وری نامیده است!)، بسیاری از کارمندان رده بالای هوش مصنوعی این شرکت نیز از آن جدا شده‌اند. مطابق تحلیل‌های وال‌استریت ژورنال نزدیک به یک سوم نیروهای فعال متا که در تحقیقات هوش مصنوعی موسوم به LLM یا مدل‌های زبانی بزرگ (سیستم‌های پیچیده‌ای که مدل‌های هوش مصنوعی نظیر ChatGPT را تغذیه می‌کنند) دخالت داشته‌اند به‌همکاری با این شرکت در سال گذشته پایان داده‌اند.

در این شرایط گروه AI جدیدی در این مجموعه تشکیل شده که سعی در بازگشت موفقیت‌آمیز متا به این بازار دارند. این گروه بر هوش مصنوعی مولد یا Generative AI متمرکز است و به‌گفته مدیرعامل متا به قصد تزریق و ترکیب با «تک به تک محصولات» این شرکت توسعه پیدا کرده است. موفقیت متا برای تجاری کردن تلاش‌های هوش مصنوعی خود علاوه بر جلب توجه کاربران به این حوزه احتمالاً در زمینه متاورس یعنی حوزه اصلی فعالیت‌های متا نیز موثر واقع شده و کاربران جوان‌تر را به این سمت از بازار جلب خواهد کرد. اما از دیگر سو تعلل و تأخیر متا به احتمال قریب به یقین مساوی با واگذاری بازار به رقبا حتی در سطوح پایین و استارت‌آپ‌های کوچکی‌ست که این روزها به‌وفور به فعالیت در جنبه‌های گوناگون AI مشغولند.

زاکربرگ در سال 2013 رهبری تیم نوپای AI شرکت متبوع خود را به Yann LeCun که از وی گه‌گاه به‌عنوان پدرخوانده هوش مصنوعی یاد می‌شود سپرد. اولویت‌های LeCun در طی سال‌های بعد در تغییر سمت و سوی واحد هوش مصنوعی متا نقشی اساسی ایفا کرد؛ این پروفسور برجسته دانشگاه نیویورک به استخدام دانشمندان به جای مهندسان و ارجحیت مقالات تحقیقاتی بر توسعه محصولات ملموس برای کاربران نهایی تأکید داشت که با وجود ایجاد جذابیت بالا برای آزمایشگاه تحقیقاتی هوش مصنوعی متا برای استعدادهای برتر از سرتاسر جهان، همزمان در تضعیف توانایی شرکت در تجاری‌سازی ایده‌های پیشرفته خود نیز تأثیر ملموسی برجای گذاشت.

متا اما پس از گذشت یک دهه از افزوده شدن LeCun و صرف حجم وسیعی از وقت و هزینه، هنوز با مشکلات متعددی در این حوزه روبروست تا جایی‌که در نشست دو هفته پیش رئیس جمهور آمریکا در کاخ سفید با رهبران هوش مصنوعی که عنوان «کمپانی‌های حاضر در خط مقدم نوآوری هوش مصنوعی» را بر خود داشت با وجود دعوت از شرکت‌هایی مثل OpenAI، مایکروسافت و آلفابت، خبری از مهندسان هوش مصنوعی متا و در صدر آن‌ها LeCun نبود.

متا از نگاه وال‌استریت ژورنال با چالش‌های استراتژیک، سیاسی و مالی دیگری نیز روبروست که از جمله مهم‌ترین آن‌ها باید به تمرکز طولانی مدت این شرکت بر تحقیقات اصلی در بخش هوش مصنوعی اشاره کرد که انگیزه برای تغییر کاربری و فعالیت روی هوش مصنوعی مولد (سیستم‌هایی مانند ChatGPT که متن و رسانه‌هایی مشابه انسان تولید می‌کنند) را به امر دشواری بدل کرده است. مدیران اجرایی در طراحی سخت‌افزار مورد نیاز برای اجرای چنین برنامه‌هایی در حوزه هوش مصنوعی با اشتباه روبرو شده‌اند و اکنون چاره‌ای جز تلاش برای اصلاح این موضوع پیش روی آن‌ها نیست. از این گذشته سابقه نچندان روشن این شرکت در افشای داده‌های کاربران و مواردی از نقض حقوق بشر، دوراهی بزرگی را پیش روی برخی از مدیران اجرایی متا برای راه‌اندازی یک ابزار جدید هوش مصنوعی برای مصرف‌کنندگان قرار داده است.

پس از آن‌که در سال 2020 مدل‌های زبانی بزرگ توانایی‌های قابل توجه‌ای را از خود بروز دادند به‌گفته برخی منابع آگاه و به نقل از وال‌استریت ژورنال تنش در واحد تحقیقات AI متا مابین افرادی که خواستار سرمایه‌گذاری جدید شرکت در این حوزه جدید بودند و افراد دیگری از جمله LeCun که بر زودگذر بودن این مدل‌های زبانی و نداشتن ارزش علمی آن‌ها تأکید می‌کردند بالا گرفت. مخالفت شدید و پنهان و آشکار LeCun نسبت به مدل‌های زبانی بزرگ (که از نگاه وی هوش مصنوعی را به سطح هوش انسانی نزدیک نمی‌کنند) کار را برای محققان مخالف با این ایده برای در اختیار گرفتن منابع گسترده مورد نیاز برای پیشرفت در پروژه‌هایی از این دست دشوار ساخت. در این شرایط برخی از محققان متا با منابع کم‌تر با چیزی نزدیک به 1,000 چیپ یک مدل زبانی بزرگ را در سال 2022 با نام OPT یا Open Pretrained Transformer به نمایش گذاشتند و در سال 2023 با 2,000 چیپ مدل زبانی پرچمدار LLaMa متا را تولید کردند. تعداد چیپ‌های استاندارد در این حوزه برای ساخت محصولاتی از این دست رقمی مابین 5 تا 10 هزار چیپ است که به‌خوبی از شرایط دشوار محققان متا در این برهه از زمان سخن می‌گوید.

متا در ابتدا و قبل از افشای آنلاین LLaMa امکان دسترسی گروهی از محققان خارج از مجموعه به آن را فراهم کرد و پس از آن بود که این شرکت تعداد زیادی از محققان هوش مصنوعی خود را که در سال گذشته در حال فعالیت روی این پروژه‌ و دیگر پروژه‌های Generative AI بودند به‌دلائلی مثل فرسودگی شغلی یا اعتماد نداشتن به متا برای همگام شدن با رقبا از دست داد. از آن جمله می‌توان به 6 محقق از 14 محققی که نام آن‌ها در مقاله تحقیقاتی LLaMA درج شده بود اشاره کرد که به‌گفته افراد آشنا با موضوع و یا پروفایل لینکد-این آن‌ها جدا شدن خود از متا را اعلام کرده‌اند. جدا شدن 8 نفر از 19 نویسنده مشترک روی مقاله OPT نیز دیگر نمونه قابل اشاره در این زمینه است. این روند خروج پس از ارائه ChatGPT در نوامبر سال گذشته تسریع شد و برخی از این افراد جایگاه‌های جدیدی را در حوزه AI در شرکت‌های کوچک و بزرگ سیلیکون ولی به خود اختصاص دادند. برای نمونه می‌توان به شرکت گوگل اشاره کرد که تعداد لیست شغل‌های دارای کلمه GPT آن در ماه مارچ در شبکه لینکد-این با رشد سالیانه 79 درصدی روبرو شده است.

پس از طوفان اولیه ChatGPT گروهی از مدیران متا که به‌گفته وال‌استریت ژورنال به‌جز مارک زاکربرگ شامل Chris Cox مدیر ارشد محصول متا و Andrew Bosworth مدیر ارشد فناوری متا می‌شوند برای نظارت بر فعالیت‌های هوش مصنوعی این شرکت در کنار هم گرد آمده و در طی جلسات هفتگی به بررسی پروژه‌های AI مشغولند. این گروه به‌جای تحقیقاتی علمی به‌طور خاص و ویژه بر ساخت محصولات ملموس و ابزارهای قابل استفاده متمرکز بوده و به‌سرعت در حال جذب صدها نفر از تیم‌های مختلف است. اهمیت فعالیت‌های این گروه تا اندازه‌ای‌ست که به‌گفته افراد آشنا با موضوع منابع سخت‌افزاری از بخش‌های تحقیقاتی شرکت به این تیم منتقل شده و از آن‌ها برای آموزش مدل‌های جدید هوش مصنوعی مولد استفاده می‌شود.

زاکربرگ همچنین در طی ماه‌های گذشته از سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه غافل نبوده و در یک مورد در ماه مارچ از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری این شرکت در حوزه AI خبر داد. تزریق سرمایه از سوی زاکربرگ به این حوزه به اندازه‌ای افزایش پیدا کرده که نگرانی برخی تحلیلگران را در پی داشته است. برپایه برخی خبرها متا تعداد بسیار زیادی از چیپ‌های انویدیا را برای آموزش مدل‌های جدید هوش مصنوعی مولد به‌کار گرفته که هرکدام از آن‌ها قیمتی نزدیک به 10 هزار دلار دارند! زاکربرگ در جلسه سالانه سهامداران متا در ماه می، همچنین ابراز امیدواری کرد که این فناوری را به متاورس نیز گسترش دهد.

در جلسه‌ای با حضور مارک زاکربرگ و کارمندان شرکت متا در اوائل ماه جاری میلادی به برخی از محصولات هوش مصنوعی آینده این شرکت اشاره شد که از آن جمله می‌توان از این موارد یاد کرد: دستیارهای AI برای پیام‌رسان‌های Messenger و واتس‌اپ، استیکرها یا برچسب‌های هوش مصنوعی با امکان ساخته شدن با توضیحات متنی و اشتراک در چت و یک ویژگی ساخت عکس برای اینستاگرام که کاربران این شبکه را تنها با نوشتن چند دستور قادر به ایجاد تغییراتی در عکس و به اشتراک گذاشتن آن‌ها در استوری‌ها می‌کند.

با وجود تمامی تلاش‌های شرکت متا برای توسعه هوش مصنوعی و رقابت در حوزه‌ای که یک دهه پیش عنوان پرچمدار و شرکت پیشرو را در آن در اختیار داشت شرایط فعلی بازار چالش‌های بزرگی را پیش روی متا قرار داده و پس از نزدیک به هفت سال نظارت شدید دولت و رسانه‌ها بر شیوه‌های اجرای حریم خصوصی کاربران در متا، میزان تحمل این شرکت برای پذیرش ریسکی به بزرگی ارائه یک چت‌بات ناقصِ مستعد پاسخ‌های نادرست یا اظهارات توهین‌آمیز در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد. این سناریو پیش از این یک بار در آگوست 2022 با معرفی چت‌بات BlenderBot 3 به‌وقع پیوست که تنها پس از گذشت یک هفته از عرضه آن به‌دلیل اظهارات نادرست، موارد توهین آمیز و نظرات نژادپرستانه مورد انتقاد قرار گرفت. متا در نوامبر 2022 نیز مدل زبانی متمرکز بر علوم Galactica را معرفی کرد که به‌دلیل پاسخ‌های نادرست و جهت‌دارانه با موج گسترده‌ای از انتقادات دانشمندان روبرو شده و پس از سه روز از سوی متا کنار گذاشته شد؛ دو هفته بعد از این تاریخ شرکت OpenAI هوش مصنوعی ChatGPT را معرفی کرد!