واحد خبر mobile.ir : پیشرفت در حوزه ابزارهای الکترونیکی بیش از همه چیز به روند مداوم ارتقاء چیپ‌های پردازشی وابسته است؛ جایی‌که نام‌های آشنایی مثل اپل، کوالکام و مدیاتک در مقام طراح و کارخانه‌های انگشت‌شماری مثل سامسونگ، اینتل و به‌خصوص TSMC در نقش اجراکننده و سازنده سخت‌افزاری این طرح‌ها ظاهر می‌شوند. نقش این سازندگان در چند سال اخیر در بحران‌هایی مثل تقاضای بیش از اندازه و کمبود تراشه در عصر کرونا بسیار پر رنگ‌تر از همیشه بوده تا جایی‌که در روند قیمت‌گذاری محصولات نهایی نیز نقش‌آفرینی می‌کنند. حالا طبق گزارش جدیدی از Digitimes، قیمت نسل بعدی محصولات الکترونیکی از جمله آیفون‌های اپل با توجه به افزایش قیمت ویفر TSMC بسیار افزایش خواهد یافت.

در طی چند سال گذشته محصولات رده بالای شرکت‌های مختلف از اپل و سامسونگ گرفته تا برادکام، اینتل، کوالکام و مدیاتک با لیتوگرافی‌های به‌روز و پیشرفته‌ 7، 5 و 4 نانومتری تولید شده‌اند و از مزیت‌های متعدد پیشرفت گره‌های تولیدی از قدرت و پرفورمنس بالاتر گرفته تا مصرف انرژی کم‌تر و دوام باتری بهتر برخوردار شده‌اند. در این میان با محدودتر کردن دایره شرکت‌های فعال در حوزه موبایل تنها نام دو کمپانی یعنی سامسونگ و TSMC به‌عنوان سازندگان اصلی طرح‌های پیشرفته شرکت‌های مختلف باقی می‌ماند که برخی از مهم‌ترین تراشه‌های این صنعت در چند سال اخیر از جمله پروسسورهای سری A و M‌ اپل، اسنپ‌دراگون‌های کوالکام و دیمنسیتی‌های مدیاتک را تولید کرده‌اند.

سال گذشته اما یکی از بازوهای این صنعت یعنی شرکت سامسونگ با مشکل نرخ بازده (yield rate) در فرایند 5 و 4 نانومتری خود (به خصوص در پروسسور Snapdragon 8 Gen 1) روبرو شد تا جایی‌که کوالکام وظیفه ساخت Snapdragon 8+ Gen 1 را به TSMC‌ واگذار کرد. تکیه بیش از اندازه بر TSMC و هجوم تعداد بیشماری از مشتریان به سمت این تولیدکننده تایوانی حالا (جدا از نگرانی‌ها از بالا گرفتن اختلاف‌های چین و آمریکا بر سر تایوان) به نقش‌آفرینی کاملا برجسته TMSC بر سر قیمت تمام‌شده کالاها در طی یکی دو سال آینده منجر شده است. ترافیک بالای مشتریان این شرکت، تأخیرهایی را نیز برای سازندگان کوچک‌تر ایجاد کرده تا جایی‌که بنا بر برخی گزارش‌ها کل ظرفیت TSMC برای سال 2023 و 2024 را شرکت‌هایی بزرگی مثل اپل، کوالکام، مدیاتک و انویدیا از قبل رزرو کرده‌اند.

یکه‌تاز بودن TSMC در این عرصه و نبود رقیبی در حد و اندازه‌های این شرکت شرایط ایده‌آلی را برای قیمت‌گذاری بی‌چون‌و چرا در این حوزه فراهم کرده و به‌گفته Digitimes منجر به افزایش قیمت ویفر 3 نانومتری TSMC به رقم بی‌سابقه 20 هزار دلار شده است که این افزایش قیمت خواه ناخواه به محصولات و مصرف‌کنندگان نهایی نیز منتقل می‌شود. از جمله محصولاتی که در آینده مشمول این افزایش قیمت خواهند شد می‌توان به نسل بعدی پروسسورهای پرچمدار کوالکام (با نام احتمالی Snapdragon 8 Gen 3)، نسل بعدی چیپ‌های موبایلی و دسک‌‌تاپی اپل (احتمالا با نام‌های A17 Bionic و M3)، نسل بعدی پردازنده‌های پرچمدار دیمنسیتی مدیاتک و Ryzen 9000 شرکت AMD اشاره کرد. بر این اساس با وجود تغییر نکردن قیمت سری آیفون 14 نسبت به سال قبل، با توجه به حضور چیپ A17 اپل در (حداقل در مدل‌های پیشرفته‌تر) خانواده آیفون 15 و ساخت این پروسسور با فرایند گران N3E شرکت TSMC، دیجی‌تایمز از افزایش قیمت چشمگیر نسل بعدی آیفون‌های اپل سخن می‌گوید.

سامسونگ البته از تلاش‌های متعدد برای بازگرداندن آب رفته به جوی فروگذار نکرده و خبرهایی مثل ادامه همکاری با نام‌های بزرگی مثل کوالکام و تولید اولین ریزپردازنده‌های 3 نانومتری GAA در ژوئن 2022 در همین راستا قرار دارد. به‌گفته دیجی‌تایمز اما سامسونگ هنوز موفق به حل مشکل بازده (که از پروسسورهای 5 نانومتری این شرکت آغاز شده و در نسل 4 نانومتری نیز ادامه یافت) نشده و بدین‌ترتیب نمی‌توان انتظار حضور قدرتمند سامسونگ در ساخت نسل بعدی پردازنده‌های 3 نانومتری داشت. فاکتور بازده یا yield در یک تعریف ساده، تعداد چیپ‌های حاضر در یک ویفر را که از استانداردهای تست کیفیت برخوردارند نمایان می‌سازد. این بازده در نسل 4 و 5 نانومتری محصولات سامسونگ طبق برخی گزارش‌ها تنها 35 درصد بود که در مقایسه با بازده 70 درصدی TSMC اختلاف بزرگی را نمایان می‌ساخت.

نویسنده مقاله دیجی‌تایمز البته این احتمال را از ذهن دور نساخته که کوالکام ممکن است برای تنوع بخشیدن به روند تولید محصولات خود بار دیگر از توان عملیاتی سامسونگ استفاده کند اما از یک سو ناظران صنعت نیمه‌هادی از هزینه‌های بالای انتقال فرایند ساخت از یک شرکت به شرکتی دیگر سخن می‌گویند و از طرف دیگر تصحیح نرخ بازده تولیدات سامسونگ در کوتاه مدت برای رقابت با TSMC گزینه آسانی نخواهد بود. بدین‌ترتیب با در نظر گرفتن جوانب مختلف این صنعت احتمال چرخش کامل کوالکام به‌سمت سامسونگ چندان قوی به‌نظر نمی‌رسد.

قیمت بالا و ظرفیت محدود تولید همچنین به مسئله دیگری در آینده پیش رو دامن می‌زند که نمونه‌ای از آن را چندی پیش در خانواده آیفون 14 شاهد بودیم؛ اپل در این نوبت برخلاف رسم همیشگی خود، ضمن خودداری از ارائه پروسسور پیشرفته A16 برای دو مدل ارزان‌تر iPhone 14 و iPhone 14 Plus، آن‌ها را با همان پروسسور A15 سال گذشته روانه بازار کرد. بدین‌ترتیب چندان دور از ذهن نخواهد بود که برخی از کمپانی‌ها فعال در حوزه موبایل و کامپیوتر نیز بر همین روال از لیتوگرافی قدیمی‌تر 5 نانومتری در یکی دو نسل آینده محصولات خود استفاده کنند.

برای درک بهتر افزایش قیمت در این حوزه نگاهی به روند قیمت‌گذاری ویفرهای TSMC در طی سالیان گذشته مفید به‌نظر می‌رسد؛ ویفر 90 نانومتری TSMC در سال 2004 کم‌تر از 2 هزار دلار قیمت‌گذاری شده بود که این قیمت برای نسل بعدی آن یعنی پروسه 65 نانومتری به بیش از 2 هزار دلار ارتقاء پیدا کرد. در سال 2008 این قیمت برای فرایند 40 نانومتری به حوالی 2,600 ‌دلار رسید و در سال 2014 برای فرایند 28 نانومتری از 3 هزار دلار فراتر رفت. ویفر 12 اینچی فرایند 10 نانومتری افزایش قیمت چشمگیری را تجربه کرد و رقم 6 هزار دلار را ثبت کرد و این قیمت در نهایت برای فرایندهای 7 و 5 نانومتری به‌ترتیب به 10 و 16 هزار دلار رسید.