واحد خبر mobile.ir : در آگوست 2020 پس از آن‌که شرکت Epic Games مالک بازی Fortnite به‌دلیل ارائه گزینه پرداخت مستقیم درون برنامه‌ای و دور زدن سیستم پرداخت اپل از حضور در فروشگاه App Store محروم شد، شکایتی را علیه اپل مطرح کرد که با سر و صدای زیاد توجه بسیاری را به کمیسیون دریافتی اپل و گوگل از پرداخت‌های درون برنامه‌‌ای جلب کرد. ادعای اپیک گیمز علیه اپل اما از مسئله پرداخت درون برنامه‌ای فراتر رفته و ایجاد انحصار و محدودیت رقابت، سر فصل‌های اصلی آن را تشکیل می‌دادند. حالا پس از گذشت یک سال از آن زمان قاضی منطقه‌ای کالیفرنیا حکم 185 صفحه‌ای این پرونده را اعلام کرده که اپل آن را پیروزی بزرگ نامیده و اپیک گیمز از فرجام‌خواهی سخن می‌‌گوید.

نگاهی به سلسله وقایع

پیش از بررسی حکم اعلام شده در این پرونده، نخست بهتر است اتفاقات پیرامون این واقعه تاریخی را به‌صورت خلاصه مرور کنیم. با وجود آن‌که اختلافات اپل و مالک بازی فورتنایت در آگوست 2020 و پس از دعوای حقوقی این دو شرکت جنبه رسمی به خود گرفت اما برای یافتن ریشه این اختلاف باید به دو سال پیش از آن بازگشت؛ جایی‌که اپیک گیمز در سال 2018 با انتقاد از آن‌چه شیوه انحصاری اپل می‌نامید از نارضایتی خود برای پرداخت قسمتی از درآمد این مجموعه به اپل (که با توجه به محبوبیت بسیار بالای بازی فورتنایت رقم اندکی نیز به حساب نمی‌آمد)، سخن گفت. تیم سویینی (Tim Sweeney) بنیان‌گذار و مدیرعامل اپیک گیمز حتی سال‌ها پیش از آن در سال 2015 نیز انتقادهایی را متوجه این شیوه اپل کرده بود.

مطابق قوانین اپل در آن زمان 30 درصد از درآمد به‌دست آمده از خریدهای درون برنامه‌ای اپلیکیشن‌ها مستقیما به اپل تعلق داشت و تأمین‌کننده بخش بزرگی از درآمد این شرکت از فروشگاه App Store بود. برای مشخص شدن میزان بزرگی این رقم کافی‌ست بدانیم که زیر مجموعه سرویس و خدمات اپل که فروشگاه App Store نیز بخش بزرگی از آن را تشکیل می‌دهد در سال 2019 درآمدی بیش از 48 میلیارد دلار را برای این شرکت به همراه داشته و نگفته پیداست که هرگونه تغییر در درآمد حاصله از کمیسیون اپل از اپلیکیشن‌های حاضر در App Store به چه تغییر بزرگی به ضرر اپل منجر خواهد شد. این درآمد به‌خصوص برای مالکان اپلیکیشن‌های پرطرفدار نیز قابل صرفنظر کردن نبوده و همواره در تلاش برای یافتن راهی در جهت دور زدن آن و کسب درآمد بیشتر بوده‌اند.

در تابستان 2020 در پی حذف فورتنایت از App Store به دلیل ارائه یک راه‌کار جایگزین برای پرداخت درون برنامه‌ای که از راه‌کار اپل در این زمینه نیز رقم کمتری را پیشنهاد می‌داد، اپیک گیمز بلافاصله شکایتی را از اپل تحت عنوان رویه انحصاری اپل و نقض قوانین ضد انحصار آمریکا تنظیم کرد. پشتیبانی گوگل از این اقدام اپل با حذف فورتنایت از فروشگاه Google Play نیز اتفاق غیر منتظره دیگری بود که در آن برهه زمانی خبرساز شد. در طی یک سال گذشته با مطرح شدن بحث‌های متعدد در این زمینه، هر دو شرکت اپل و گوگل تغییراتی را در سیاست‌های جاری خود اعمال کردند که از آن جمله باید به کاهش نرخ کمیسیون فروشگاه اپل برای توسعه‌دهندگان با درآمد سالانه کمتر از 1 میلیون دلار در نوامبر 2020 اشاره کرد که از 30 درصد همیشگی به 15 درصد کاهش پیدا کرد. این اقدام اپل البته با توجه به سهم درآمدی بسیار پایین این‌گونه اپلیکیشن‌ها، عملا تأثیر خاصی در درآمدزایی اپل نداشته و همین موضوع اهمیت این تصمیم را کاملا کم‌رنگ می‌کند. به‌گفته برخی منابع خبری، سهم اپلیکیشن‌های با درآمد کمتر از 1 میلیون دلار در سال در درآمد اپل در سال 2019 تنها چیزی نزدیک به 5 درصد بوده و نصف کردن کمیسیون برای این برنامه‌ها آسیب چندانی را به درآمد مولتی میلیارد دلاری اپل وارد نمی‌کند.

گوگل اما در اقدامی کاملا متضاد در سپتامبر 2020 از اجباری شدن حق کمیسیون 30 درصدی از پرداخت‌های درون-اپلیکیشنی از سال آینده خبر داد که برای توسعه‌دهنده‌‌گان این پلتفرم خبر ناگواری به حساب می‌آمد. این اقدام، برنامه‌نویسان اندرویدی را ملزم به تعبیه سیستم پرداخت گوگل خواهد کرد و مطابق اعلام پیشین گوگل از چند روز دیگر یعنی از 30 سپتامبر 2021 وارد فاز اجرایی خواهد شد.

اپل همچنین چند هفته پیش، پس از یک دعوای حقوقی جداگانه با توسعه‌دهنده‌گان نرم‌افزاری، از توافق جدیدی بر سر تغییر برخی قوانین اپ‌استور خبر داد که مطابق آن برنامه‌نویسان امکان استفاده از اطلاعات ثبت‌نامی درون اپلیکیشن کاربران برای اطلاع‌رسانی به آن‌ها از طریق ایمیل و دیگر راه‌های مشابه در مورد راه‌های پرداخت جایگزین را خواهند داشت. توسعه‌دهنده‌گان البته همچنان امکان اطلاع‌رسانی در این زمینه را در خود برنامه ندارند اما در شرایطی که تا همین چند ماه پیش نیز امکان استفاده از اطلاعات تماس کاربران (که از درون اپلیکیشن جمع‌آوری باشند) برای اطلاع‌رسانی در رابطه با گزینه‌های پرداخت جایگزین وجود نداشت این امر به خودی خود پیروزی قابل توجه‌ای برای توسعه‌دهنده‌گان به حساب می‌آید.

این شرکت همچنین در اول سپتامبر 2021 به اپلیکیشن‌هایی نظیر نت‌فلیکس، اسپاتیفای و کیندل اجازه هدایت کاربران به فضای وب برای پروسه ثبت نام Sign up‌ را داد که در آن امکان دور زدن سیستم پرداخت اپل (و طبیعتا 30 درصد کمیسیون این شرکت) فراهم می‌شود. این اقدام اپل البته بار دیگر تقریبا هیچ ضربه‌ای به درآمدزایی آن نمی‌زند چرا که اپلیکیشن‌هایی مثل اسپاتیفای و نت‌فلیکس روی iOS در حال حاضر در صورت نداشتن اکانتی از قبل قابل استفاده نبوده و تنها یک گزینه ورود یا sign-in را ارائه می‌کنند. ماجرا در مورد اپلیکیشن کیندل آمازون هم تقریبا به همین صورت است و با وجود آن‌که امکان ثبت‌نام در آن فراهم است اما برای خرید کتاب باید به مرورگر اینترنتی مراجعه کرد.

بررسی حکم دادگاه

با این پیش‌زمینه بهتر است به بالاخره به سراغ حکم 185 صفحه‌ای اعلام شده از سوی ایون گونزالس راجزر (Yvonne Gonzalez Rogers) قاضی منطقه‌ای ایالات متحده برویم؛ جایی‌که با وجود سر بلند بیرون آمدن اپل از 9 مورد از 10 اتهام وارده، عملا نمی‌توان هیچ‌یک از دو طرف یعنی اپیک گیمز و اپل را برنده نهایی و کامل این دعوای حقوقی دانست. طبق حکم صادر شده، قاضی راجرز، ادعاهای اپیک گیمز مبنی بر نقض قوانین ضد انحصار آمریکا از سوی اپل را وارد ندانسته و می‌‌گوید: «با توجه به سابقه محاکمه،‌ دادگاه نمی‌تواند نهایتا نتیجه‌گیری کند که اپل تحت هریک از قوانین ضد انحصار فدرال یا ایالتی، یک [مجموعه] انحصارطلب است.»

قاضی راجرز در ادامه می‌افزاید: «در حالی که دادگاه متوجه شده که اپل از سهم بازار قابل توجه 55 درصدی و حاشیه سود فوق‌العاده بالا برخوردار شده است، این فاکتورها به‌تنهایی نشان‌دهنده رفتار ضد رقابت نیستند. موفقیت غیر قانونی نیست. سابقه محاکمه نهایی در بر دارنده مدرکی دال بر دیگر فاکتورهای انتقادی از جمله [ایجاد] موانع برای ورود و انجام فعالیت‌هایی [در جهت] کاهش تولید [رقبا] یا کاهش نوآوری در بازار مربوطه نبوده است.» دادگاه در بخش دیگری از حکم خود احتمال آن‌که اپل عملا یک « انحطارطلب غیر قانونی» باشد را رد نکرده و این احتمال را غیر ممکن نمی‌بیند اما در کنار آن به این واقعیت اشاره کرده که Epic Games در مسئولیت خود برای نشان دادن این موضوع در این مقطع ناموفق بوده است.

قاضی راجرز همچنین با رد ادعای هر دو طرف در تعریف بازار مورد بحث در این پرونده می‌گوید: «بازار مربوطه در این‌جا معاملات بازی‌های دیجیتال موبایلی‌ست، نه گیمینگ در مفهوم عام آن و نه سیستم‌عامل داخلی خود اپل که به App Store مربوط است.» به بیان دیگر، این پرونده نه‌آن‌طور که اپیک گیمز می‌گوید به همه اپلیکیشن‌های آیفون مربوط می‌شود و نه‌ مطابق ادعای اپل به همه بازی‌های ویدئوی قابل تسری‌ست و باید آن را در حوزه تراکنش‌های بازی‌های دیجیتال موبایلی تعریف کرد. با این تعریف از بازار گونزالس راجرز ضمن اشاره به این نکته که دادگاه نهایتا نتوانسته اپل را طبق هریک از قوانین ضد انحصار فدرال یا ایالتی انحصارطلب بخواند می‌‌گوید‌: «با این وجود این محاکمه نشان داد که اپل تحت قوانین ضد رقابتی کالیفرنیا مشغول انجام فعالیت‌های ضد رقابتی‌ست.»

دادگاه همچنین با استناد به این نکته که اپیک گیمز سال گذشته و در زمان قرار دادن شیوه پرداخت مستقیم خود در فورتنایت قرارداد خود با اپل را نقض کرده است، این شرکت را ملزم به پرداخت 30 درصد از درآمد خود از فورتنایت کرده که از آگوست تا اکتبر 2020 از مسیر مستقیم متفاوتی از سیستم پرداخت اپل روی سیستم‌عامل iOS به دست آمده است. این امر با توجه به درآمد 12,167,719 دلاری اپیک گیمز در این فاصله زمانی مساوی با پرداخت جریمه‌ای بیش از 3.5 میلیون دلار خواهد بود که شکست بزرگی برای این مجموعه به حساب می‌آید. الزام پرداخت 30 درصدی همچنین به کل درآمدی که این شرکت از 1 نوامبر 2020 تا روز دادگاه به‌دست آورده است نیز تسری پیدا می‌کند. اعلام احکام مختلف به ضرر اپیک گیمز حتی به این‌جا نیز خاتمه پیدا نکرده و دادگاه از «معتبر، قانونی و قابل اجرا بودن» پایان یافتن توافق‌نامه مجوز برنامه توسعه‌دهنده‌گان اپل (DPLA یا Apple Developer Program License Agreement) سخن می‌‌گوید و تصمیم در مورد باز گرداندن مجدد حساب کاربری دولوپری Epic Games در اپ استور را نیز بر عهده اپل گذاشته است.

البته این همه ماجرا نیست و با وجود آن‌که تقریبا تمامی موارد اشاره شده در احکام بالا به نفع اپل صادر شده اما در عوض مواردی نیز به ضرر این کمپانی در حکم نهایی دیده می‌شود؛ از جمله مواردی که در این راستا مد نظر دادگاه قرار گرفته باید به محدودیت‌های ایجاد شده از سوی اپل برای آگاه ساختن کاربران از دیگر روش‌های پرداخت متفاوت از App Store (موسوم به anti-steering) اشاره کرد که به‌گفته قاضی راجرز اطلاعاتی حیاتی را از مشتریان مخفی کرده و «حق انتخاب کاربران را به‌صورت غیر قانونی خفه» می‌کند. بر همین پایه محدودیت‌های اپل در حکم منتشر شده ضد رقابت خوانده شده‌اند و یافتن «یک راه‌حل در سطح ملی برای حذف این مقررات» ضروری دانسته شده است.

دادگاه به این موضوع اشاره کرده که محدودیت‌های anti-steering اپل (ممانعت از آگاه ساختن کاربران از دیگر روش‌های پرداخت) قدرت بازار این شرکت را با جلوگیری از ارتباط توسعه‌دهنده‌گان با کاربران خود در رابطه با قیمت‌های پایین‌تر در دیگر پلتفرم‌ها، به‌طور مصنوعی افزایش داده است. قاضی راجرز همچنین در یک حکم دائمی، مانع از آن شده که اپل معرفی روش‌های پرداخت مستقیم، قرار دادن لینک‌های اکسترنال و دیگر روش‌های آگاه‌سازی درون اپلیکیشن از سوی توسعه‌دهنده‌گان را ممنوع اعلام کند. این دستور در طی 90 روز آینده (9 دسامبر 2021 مقارن با 18 آذر 1400) وارد فاز اجرایی خواهد شد مگر آن‌که از سوی یک دادگاه بالاتر نقض شود.

واکنش‌های دو طرف این دعوای حقوقی به حکم صادر شده طبیعتا متفاوت بوده جایی‌که تیم سویینی (Tim Sweeney) بنیان‌گذار و مدیرعامل اپیک گیمز در دو توییت جداگانه با ذکر این موضوع که حکم صادر شده برای توسعه‌دهنده‌گان و مشتریان یک پیروزی به حساب نمی‌آید افزوده است: «Epic در حال مبارزه برای یک رقابت منصفانه مابین روش‌های پرداخت درون ‌برنامه و فروشگاه‌های اپلیکیشن برای یک میلیارد مصرف‌کننده است. فورتنایت وقتی و جایی به اپ‌استور iOS بر خواهد گشت که بتواند [یک] پرداخت درون برنامه‌ای را در یک رقابت منصفانه با [سیستم] پرداخت درون برنامه‌ای اپل ارائه دهد [و] کاهش‌های [هزینه صورت پذیرفته در این مسیر] را به مشتریان منتقل کند.»

در همین رابطه یکی از سخن‌گویان Epic Games در گفت‌وگو با NPR از تصمیم کمپانی مطبوع خود برای فرجام‌خواهی سخن گفته اما اپل هنوز از تصمیم خود برای اعتراض به این حکم سخنی به میان نیاورده است.

یک سخن‌گوی اپل در گفت‌وگو با وب‌سایت The Verge، انتشار حکم دادگاه را یک پیروزی برای مدل کسب و کار App Store دانسته و افزوده است: «دادگاه امروز آن‌چه را ما از قبل می‌دانستیم تأیید کرد: [فروشگاه] App Store ناقض قوانین ضد انحصار نیست. اپل با رقابت شدیدی در هر بخشی که به کسب و کار مشغولیم روبروست و اعتقاد داریم که مشتریان و توسعه‌دهنده‌گان به این دلیل ما را انتخاب می‌کنند که محصولات و خدمات ما در جهان بهترین هستند. ما به اطمینان حاصل کردن از این‌که App Store فروشگاهی امن و قابل اعتماد است متعهد می‌مانیم.»

کیت آدامز (Kate Adams) وکیل ارشد بخش حقوقی شرکت اپل نیز ضمن ابراز خوشحالی از نتیجه دادگاه آن را «پیروزی بزرگی برای اپل» دانسته است.

تأثیرات حکم این دادگاه احتمالا در آینده نزدیک از طرفین فعلی آن فراتر خواهد رفت و در مرحله نخست گوگل را که در حال حاضر در دعوای حقوقی مشابهی با Epic Games به‌سر می‌برد تحت تأثیر قرار می‌دهد. این شکایت البته ظاهرا هنوز به مرحله دادگاه نرسیده است. در پایان ذکر این نکته نیز جالب توجه به‌نظر می‌رسد که سهام اپل پس از انتشار این حکم در روز جمعه با 3 درصد کاهش روبرو شد.