واحد خبر mobile.ir : گوشی‌های هوشمند به وفور در اطراف ما حضور داشته و دنیای ما را تغییر داده‌اند. به جرأت می‌توان گفت در حال حاضر تقریبا تمام اسمارت‌فون‌های دنیا با چیپ‌ست‌هایی به تولید می‌رسند که معماری آنها بر مبنای هسته‌های Arm است. شاید تعجب کنید اگر بدانید تا همین چند سال قبل، برخی گوشی‌های هوشمند با CPUهای Atom اینتل (مبتنی بر معماری x86) به تولید می‌رسیدند. این اتفاق برای اولین بار از سال 2012 آغاز شد و اینتل این رده از CPUها را به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات خود قلمداد می‌کرد. در آن مقطع، اینتل امیدوار بود تا با در هم شکستن استیلای Arm بر بازار موبایل، بتواند این بازار پرسود را تسخیر کند. اما چنین چیزی هرگز اتفاق نیفتاد.

از سال 2018 به بعد، اسمارت‌فون‌های دارای CPUهای x86 منسوخ شد و Atom‌های موبایلی به لیست بدترین CPUهای اینتل پیوست. البته وقتی به چند سال گذشته می‌نگریم، چنین عملکرد ضعیفی از اینتل باورپذیرتر می‌شود، زیرا این کمپانی از سال 2017 تا همین اواخر در تک‌تک بخش‌های کسب‌وکارش اشتباهات بزرگی را مرتکب شده است. هرچند که داستان شکست اینتل در دنیای گوشی‌های هوشمند، پیچیده‌تر از آن بوده و فراتر از تکنولوژی بد یا اشتباهات حوزه کسب‌وکار است. پس بد نیست کمی به عقب برگردیم و داستان را از ابتدا روایت کنیم.

از اواسط دهه 2000 میلادی، اینتل و AMD تمرکز خود را روی توسعه ورژن‌های کوچک‌تر و کم‌مصرف‌تر از تراشه‌های قبلی خود معطوف کردند. AMD از اینکه APUهای جدید خود – موسوم به Bobcat – را در PCها و لپ‌تاپ‌های کوچک‌تر می‌دید خرسند بود، اما اینتل با توسعه تراشه‌های Atom – که برای اولین بار در سال 2008 رونمایی شدند – رویاهای بزرگی را در سر می‌پروراند. استفاده از CPUهای Atom در ساخت PCهای سینمای خانگی و یا لپ‌تاپ‌های کوچک، قطعا اینتل را راضی نمی‌کرد و این کمپانی آمریکایی قصد داشت دنیا را با Atom فتح کند. به زودی این CPU به خیل کثیری از وسایل الکترونیکی – اعم از موزیک پلیرها، تلویزیون‌ها، دیوایس‌های GPS، کنسول‌های دستی بازی و البته گوشی‌های هوشمند – راه یافت. با این اوصاف، تصور می‌شد اینتل به قلمروی Arm نزدیک شده و به زودی آن را تسخیر می‌کند.

پروسه به کار گرفتن Atom برای گوشی‌های هوشمند، به کندی پیش می‌رفت زیرا اینتل باید زمینه این کار را فراهم می‌کرد. از این رو، سال‌های 2008 و 2009 سپری شد و هیچ اسمارت‌فونی با معماری x86 به تولید نرسید. سرانجام در سال 2009، اینتل از سی‌پی‌یو Atom مورد نظر خود برای گوشی‌های هوشمند با نام Moorestown رونمایی کرد. در آن مقطع، کمپانی‌های سازنده اسمارت‌فون به استفاده از تراشه‌های با معماری Arm عادت کرده بودند و لذا Moorestown فضای رقابتی چالش‌برانگیزی را روبروی خود می‌دید. البته Moorestown بسیار پیشرفته و قدرتمند بود و اینتل اطمینان داشت که حداقل سه کمپانی از پنج کمپانی برتر ساخت اسمارت‌فون، به استفاده از این تراشه روی خواهند آورد.

سال‌های 2010 و 2011 نیز به اتمام رسید، اما خبری از تولید حتی یک گوشی هوشمند با تراشه‌ای مبتنی بر معماری x86 به گوش نرسید. سرانجام، نخستین اسمارت‌فون مبتنی بر پردازنده Atom Medfield در سال 2012 روانه بازار شد. این محصول صرفا یک «طراحی مرجع» یا reference design بود که اینتل با همکاری گوگل به تولید رسانده بود و آن دیوایس قدرتمندی که همگان انتظار داشتند، از آب درنیامد. البته در همان سال، برندهایی مثل موتورولا، ZTE و Lava به نخستین شرکای اینتل در حوزه موبایل تبدیل شده و این حرکت به مرور شتاب بیشتری به خود گرفت.

اما طی چهار سال بعد، اتفاق خاصی رخ نداد و CPU چندان پرسرعتی را از سری Atom شاهد نبودیم. تا اینکه در سال 2016 خبر مهمی از سوی اینتل منتشر شد: لغو توسعه چیپ‌ست‌های Atom برای گوشی‌های هوشمند. به همین سادگی! البته با توجه به قرارداد بسته شده بین اینتل و یک کمپانی سازنده اسمارت‌فون، اینتل پس از انتشار این خبر، آخرین سری از چیپ‌ست‌های Atom را توسعه داد. در نهایت، آخرین گوشی هوشمندی که در ساخت آن از تراشه‌های Atom استفاده شد – یعنی Senwa LS9718 – که از قضا گوشی بدی از آب درآمد، در سال 2018 وارد بازار شد و به این ترتیب، پرونده تراشه‌های موبایل Atom و گوشی‌های مبتنی بر معماری x86 مختومه اعلام شد.

درباره اینکه چرا استراتژی‌های اینتل در حوزه موبایل موفق نبوده، قلم‌فرسایی‌های زیادی شده، اما وقتی با دقت به این مسأله بنگریم، دلایل بزرگی را می‌توان برای انصراف اینتل از دنیای موبایل متصور شد. در ادامه قصد داریم، برخی از این دلایل را تشریح کنیم:

ناتوانی Atom در تطبیق خود با اکوسیستم نرم‌افزاری گوشی‌های هوشمند

بزرگ‌ترین و بدیهی‌ترین مانع بر سر راه اینتل، مقوله نرم‌افزار بود. اینتل Atom را در سال 2008 رونمایی کرد و بسیاری از افراد از همان روز اول چالش‌های Atom را پیش‌بینی می‌کردند زیرا Arm بر بازار اسمارت‌فون حکمرانی می‌کرد. اما مسأله فقط عادت کردن کمپانی‌های سازنده به کار با Arm و استفاده از چیپ‌ست‌های مبتنی بر آن نبود. معضل اصلی آن بود که نرم‌افزار طراحی شده برای CPUهای Arm نمی‌توانست روی چیپ‌ست‌های x86 اجرا شود.

اساسا تمام CPUها از یک «مجموعه دستورالعمل» موسوم به ISA استفاده می‌کنند که مشخص می‌کند CPU مورد نظر چه کاری می‌تواند انجام دهد و چگونه کدخوانی می‌کند. برتری بزرگ Arm در حوزه موبایل در آنجا بود که تمام نرم‌افزارهای موجود برای تراشه‌های Arm طراحی شده بود (از سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید گرفته تا اپلیکیشن‌هایی که در سیستم عامل‌ها اجرا می‌شدند). البته اینتل چنین مشکلی را از قبل پیش‌بینی کرده بود و با توجه به عزم اینتل در ورود به حوزه موبایل، این مسأله قابل حل بود. بد نیست بدانید، اسمارت‌فون‌های فراوانی با CPUهای Atom به تولید رسیدند، از جمله سری گوشی‌های Zenfone ایسوس که یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های اینتل در این حوزه به شمار می‌رود. اما مشکلات اینتل به اینجا ختم نشد.

اینتل منابع مورد نیاز Atom را در اختیارش قرار نداد

بسیاری از کارشناسان در این نکته اتفاق نظر دارند که Atom عملکرد کندی داشته است (که البته پر بیراه نگفته‌اند). تراشه‌های Atom در مجموع چندان بد نبودند؛ به عنوان مثال، یکی از اسمارت‌فون‌های مبتنی بر x86 (با نام Xolo X900) از لحاظ عملکرد بسیار پرقدرت بود، اما تراشه‌های مبتنی بر این معماری نمی‌توانستند در برابر تراشه‌های مبتنی بر معماری Arm (محصول کمپانی‌های مثل کوالکام یا اپل) عرض اندام کنند. البته نباید این کاستی را به نقص در مهندسی اینتل نسبت داد، بلکه حداقل می‌توان این گونه توجیه کرد که این مسأله برای اینتل در اولویت نبوده است.

مورد دیگر، بحث لیتوگرافی است که در مقوله تراشه‌های اسمارت‌فون اهمیت بالایی دارد. ارتقاء از یک لیتوگرافی به لیتوگرافی بالاتر، علاوه بر چگالی، عملکرد و بازدهی تراشه را نیز بهبود می‌بخشد. بازدهی بالاتر به معنی عمر بیشتر باتری بوده و عملکرد بهتری را (با همان میزان مصرف) به ارمغان می‌آورد. اما سیاست اینتل به این شکل بود که برای ارتقاء لیتوگرافی، CPUهای PC، لپ‌تاپ و سرورها را در اولویت قرار می‌داد و ارتقاء لیتوگرافی Atom به یک یا دو سال بعد موکول می‌شد. شاید به همین دلیل بود که تراشه‌های Atom سرعت زیادی نداشتند.

اینتل بیش از حد به خود اطمینان داشت

دشواری‌های فراوان در دست یافتن به یک اکوسیستم تثبیت‌شده سخت‌افزاری-نرم‌افزاری از یک سو و بی‌توجهی و اهمال‌کاری نسبت به Atom از سوی دیگر، نشان می‌دهد اینتل در حوزه اسمارت‌فون‌ها خود را دست بالا گرفته بود. موفقیت اینتل در توسعه تراشه برای کامپیوترهای دسک‌تاپ، لپ‌تاپ و سرور بر کسی پوشیده نیست و می‌توان اینتل را غول این صنعت نامید. همین قضیه موجب شد تا این کمپانی آمریکایی دچار اعتماد به نفس کاذب شده و گمان کند خیلی راحت می‌تواند همین موفقیت ها را در حوزه موبایل نیز تکرار کند.

همین غرور بی‌جا اینتل را بر آن داشت تا خیال کند می‌تواند با صرف میلیاردها دلار برای خرید کمپانی‌های مختلف، موقعیت خود را بهبود ببخشد. شرکتی که سهم 90 درصدی از بازار CPU را برای خود کافی ندانسته و در پی آن بود که در مجموع بازار سیلیکون یعنی مارکت CPU، GPU و FPGA، خود را دارنده سهمی 30 درصدی بداند. به این ترتیب بود که رویای اسمارت‌فون‌های مبتنی بر معماری x86 نتوانست آن طور که مد نظر اینتل بود به واقعیت بپیوندد و شاید بی‌دقتی و عملکرد نسنجیده اینتل، عامل اصلی این ناکامی باشد.