واحد خبر mobile.ir : دالبی نامی آشنا در صنعت سینما و تجهیزات صوتی و تصویری خانگی‌ست؛ این شرکت در طی چند دهه گذشته در زمینه ساخت و تجهیز لوازم صوتی خانگی و حرفه‌ای فعال بوده و با حضور فناوری‌هائی نظیر Dolby Vision، در بخش تصاویر HDR نیز گام‌های بلندی رو به جلو برداشته است. دالبی از چند سال پیش به حوزه محبوب گوشی‌های موبایل نیز راه پیدا کرد و نام این شرکت را گه‌گاه در کنار برندهای بزرگ سازنده موبایل می‌توان مشاهده کرد. یکی از فناوری‌های نسبتا جدیدتر دالبی که در برخی اسمارت‌فون‌ها نیز از آن استفاده شده است، دالبی آتموس نام دارد که امکان بهینه‌سازی صدای خروجی از دستگاه را به شیوه‌ای نوین فراهم می‌کند. در این مطلب به معرفی Dolby Atmos و کاربردهای آن می‌پردازیم.

Dolby Atmos چیست؟

ایجاد یک صدای فراگیر یا اصطلاحا ساراند یکی از اهداف همیشگی دالبی از گذشته تا به امروز بوده است و سیستم‌های متعددی در این زمینه با چینش‌های مختلف 5.1 یا 7.1 به بازار عرضه شده‌اند؛ بر همین روال دالبی آتموس را می‌توان آخرین فناوری صدای فراگیر در مجموعه این شرکت دانست که علاوه بر اینکه مثل دیگر سیستم‌های ساراند صدا را به صورت دو بعدی در دو محور X و Y منتشر می‌کند بلکه این بار با اضافه شدن یک محور عمودی Z، صدا به فرم سه‌بعدی تغییر کرده و غنای بیشتری به دست می‌آورد. فناوری Dolby Atmos در آوریل 2012 معرفی شد و در ژوئن همان سال در فیلم Brave محصول کمپانی‌های پیکسار و دیزنی به کار گرفته شد.

دالبی در سیستم Atmos، مفهومی به اسم "ارتفاع متفاوت" هر صدا را تعریف می‌کند که تعبیر کاملا تازه‌ای در این رده به حساب می‌آید. نکته جالب در مورد این فناوری این است که همواره یک الگوی مشخص و از پیش تعریف شده برای اعمال روی صدای خروجی از دستگاه وجود ندارد و این شرایط صداهای مختلف است که نوع الگوی اعمالی درست یک لحظه قبل از خروج صدا از اسپیکر را تعیین می‌کند. این شیوه جدید بازتولید صدا از نگاه شرکت دالبی به عنوان برجسته‌ترین پیشرفت در زمیه صدای سینمائی از زمان شکل‌گیری صدای فراگیر تا به امروز شناخته می‌شود که با توجه به سابقه دالبی در این زمینه به خوبی به اهمیت Atmos اشاره دارد.

اجرای Dolby Atmos در سینما و سیستم‌های پخش خانگی

فناوری صدای دالبی آتموس به صورت ویژه برای سالن‌های سینما و چینش‌های خانگی لوکس و پیشرفته طراحی شده است جائی‌که علاوه بر خروجی‌های صدای جانبی، امکان قرار دادن اسپیکر در سقف سالن (یا اسپیکرهای تابشی به سمت سقف) نیز وجود دارد. تعداد اسپیکرهای مورد پشتیبانی در این سیستم می‌تواند تا 64 عدد افزایش پیدا کند هرچند توصیه دالبی برای سیستم‌های خانگی، استفاده از 2 یا 4 بلندگوی بازتاب‌دهنده سقفی در چینش‌های معمول 5.1 یا 7.1 و حداکثر 34 عدد اسپیکر است.

Dolby Atmos‌ برخلاف سیستم‌های سنتی که تنها با تعداد کانال خروجی صدا سر و کار دارند براساس مفهوم پیشرفته‌تری به اسم Sound objects یا اشیاء صدادار شکل گرفته است. هر شیء دارای صدا در یک صحنه از فیلم (مثل کودکی که گریه می‌کند، هیلکوپتری که از دور نزدیک می‌شود و ماشینی که بوق می‌زند) یک شیء صدادار یا Object صدائی ست که صدای آن نه‌تنها از جای متفاوتی از صحنه منتشر می‌شود بلکه این صدا می‌تواند حرکت کند و مثل از چپ به راست یا از بالا به پائین برود. در سالن‌های سینمای مجهز به فناوری دالبی آتموس از 118 آبجکت صدائی همزمان بر بستر خروجی صدای 9.1 استفاده می‌شود که به فیلم‌سازان اجازه استفاده از هریک از این آبجکت‌ها را همراه با مکان، زمان و نوع حرکت آنها می‌دهد. در میکس نهائی صدا برای پخش در سینما، صدای فیلم با اطلاعات اضافه‌ای (که متا دیتا نامیده می‌شود) همراه شده که در آن نوع و تعداد آبجکت‌ها، مکان آنها در هر صحنه و جابجائی‌های احتمالی در هر سکانس به صورت دقیق ذکر شده است.

این سیستم در چینش‌های سینمای خانگی نیز تقریبا به همین صورت عمل می‌کند؛ در اینگونه سیستم‌ها‌ دستگاه پخش‌کننده تصویر هنگام نمایش یک ویدئوی مبتنی بر دالبی آتموس (از طریق دیسک بلو-ری یا ویدئوهای آنلاین)، به صورت مستقل در مورد انتخاب هر اسپیکر برای نشان دادن یک آبجکت صدائی مشخص در هر صحنه تصمیم‌گیری می‌کند. نکته جالب‌توجه در این میان، انعطاف‌پذیری این سیستم است که تقریبا روی هر چینش اسپیکری امکان اجرا دارد؛ به بیان دیگر چه 5 اسپیکر روی زمین و دو اسپیکر در سقف و چه 24 اسپیکر روی زمین و 10 اسپیکر در سقف (حداکثر تعداد خروجی قابل پشتیبانی در این سیستم) داشته باشید بازهم دالبی آتموس کار خود را به خوبی انجام می‌دهد البته نگفته پیداست که بیشتر بودن تعداد اسپیکرها، تجربه غنی‌تری را از صدای فراگیر ایجاد می‌کند.

برای اجرای یک صدای فراگیر در این سیستم، دالبی آتموس باید در محتوای مورد نظر پشتیبانی شود به بیان دیگر در صورت استفاده نکردن از صدای Dolby Atmos حین ساختن یک فیلم‌ سینمائی یا یک کلیپ ویدئویی، ‌پخش آن در پیشرفته‌ترین سیستم‌های Atmos نیز طبیعتا تفاوت خاصی را ایجاد نخواهد کرد. البته خوشبختانه تعداد زیادی از سازندگان هالیوودی و پخش‌کننده‌‌های آنلاین همچون نت‌فلیکس، Hulu Plus و VUDU از این فرمت پشتیبانی می‌کنند و در بسیاری از پخش‌ کننده‌‌های بلو-ری نیز این قابلیت وجود دارد.

چه اتفاقی در گوشی‌های موبایل می‌افتد؟

از حضور دالبی در گوشی‌های موبایل مدت زیادی نمی‌گذرد و در حال حاضر نیز تنها برخی از گوشی‌های موبایل به این ویژگی مجهز هستند که از آن جمله می‌توان به نوکیا 6، لنوو Phab 2 و لنوو Vibe K5 و ZTE Axon 7 اشاره کرد. البته برخی خبرها حاکی از آن است که دو پرچمدار فعلی سامسونگ یعنی گلکسی S8 و گلکسی S8 پلاس نیز در آینده با یک آپدیت نرم‌افزاری، به این ویژگی مجهز خواهند شد.

طبیعتا در گوشی‌های موبایل خبری از اسپیکرهای چندگانه با چینش‌های فراگیر نیست و با اینکه وجود دو اسپیکر استریو بر بالا و پائین صفحه‌نمایش یک مزیت بزرگ برای این رده به حساب می‌آید (و در گوشی‌هائی مثل Axon 7 نیز اینگونه اسپیکرها وجود دارند) اما ممکن است گوشی مجهز به Atmos حتی دارای اسپیکرهای استریو نیز نباشد. حضور Atmos در گوشی‌های موبایل بیشتر از آنکه به صورت سخت‌افزاری و با تکیه بر اسپیکرها و آبجکت‌های صوتی متعد باشد، راه‌حلی نرم‌افزاری برای شبیه‌سازی صداهای مختلف است که در اکثر مواقع تنها در هنگام استفاده از هدفون‌ها فعال می‌شود. در این سیستم سعی شده است تا افکت‌های سه‌بعدی صوتی به نرم‌افزاری مشابه‌ سیستم‌های معمول ساراند ایجاد شود.

Nokia 6

اما یک هدفون تکی چگونه می‌تواند صداهای سه‌بعدی که در یک سینما با چندین منبع صدا و ده‌ها آبجکت صوتی تولید شده است را بازتولید کند؟ برای پاسخ به این سوال فرض کنید که به جای آنکه هدفون روی گوش‌تان باشد، در وسط یک سیستم صوتی فراگیر پیشرفته نشسته‌اید یا از آن هم بهتر فکر کنید که دقیقا روی صندلی خود در میانه ساخت یک فیلم واقعی قرار دارید؛ در این حالت وقتی یک صدا از یک منبع صوتی خاص، مثلا یک انفجار، خارج می‌شود زمان مشخصی را برای رسیدن به گوش شما نیاز خواهد داشت و اگر این صدا از یک سمت مثلا از سمت راست به شما برسد تأخیری (هرچند اندک) برای رسیدن آن به گوش چپ وجود خواهد داشت و بدین‌ترتیب بین دو گوش در شنیدن یک صدا، اختلاف در زمان رسیدن یا اصطلاحا "اختلاف فاز" وجود خواهد داشت که مغز انسان این اختلاف را حس می‌کند. پس از آن صدا از جمجمه شما (که نقش فیلتری برای فرکانس‌های بالا را ایفا می‌کند) عبور کرده و شکل ظاهری گوش خارجی نیز با عمل کردن به عنوان ابزاری برای رزونانس یا تشدید، به مغز برای فهم درست جهت و قدرت صدا کمک می‌کند. با نگاهی به این عملکرد نگفته پیداست که مغز انسان به صورت ناخودآگاه تمامی این نکات ظریف و ناپیدا را به خوبی تفسیر کرده و جزئیات کوچک‌ترین صداها را نیز تشخیص می‌کند.

با شبیه‌سازی نرم‌افزاری این پدیده، امکان بازسازی این شرایط در هدفون‌های موبایلی به گونه‌ای فراهم آمده است که با وجود آنکه هدفون چسبیده به گوش شما و ثابت است اما مغز در مواجهه با آن حس دریافت صدا از جهت‌های مختلف با ارتفاع‌های گوناگون را خواهد داشت. سیستم‌های صوتی پیشرفته‌تر، حتی پا را از این نیز فراتر گذاشته و قبل از رساندن صدای منابع صوتی مختلف به گوش، اثر آنها روی یکدیگر در فضا قبل از به گوش رسیدن را محاسبه کرده و سپس نتیجه نهائی را از بلندگوی هدفون پخش می‌کنند. انعکاس و طنین‌های مناسب و حساب شده صدا در این حالت علاوه بر فاصله و قدرت، حتی می‌تواند بافت صدا را نیز برای ما آشکار کند.

فناوری‌های مشابه در گوشی‌های موبایل

Atmos تنها فناوری صوتی دالبی برای گوشی‌های موبایل نیست و برخی دیگر گوشی‌های مطرح بازار از فناوری‌های دیگری از دالبی همچون Digital Plus استفاده می‌کنند. فناوری دیجیتال پلاس شباهت نزدیکی به آنچه در آتموس در زمینه بازسازی نرم‌افزاری صدا دیده بودیم دارد با این تفاوت که در آن از محور Z که ارتفاع صدا را تعیین می‌کند خبری نیست. گوشی جدید Razer یعنی Razer Phone اولین اسمارت‌فونی‌ست که همزمان از هر دو فناوری HDR و Dolby Digtal Plus (با تأمین محتوا از سوی نت‌فلیکس) پشتیبانی می‌کند. برخی از مدل‌های ZTE همراه با LG G6 و همه گوشی‌های HTC که دارای ویژگی BoomSound هستند گونه‌های مشابه یا متفاوت دیگری از فناوری دالبی را برای ایجاد صدای فراگیر به کار می‌گیرند.

سوال مطرح شده در این میان، میزان اهمیت فناوری‌های صوتی دالبی از جمله Dolby Atmos به خصوص برای کاربران گوشی‌های موبایل است؛ حضور دالبی Atmos چه تغییر معناداری در کیفیت استفاده از دستگاه و افزایش جذابیت آن ایفا می‌کند و آیا هزینه بیشتر برای تهیه اسمارت‌فونی مجهز به این قابلیت تا چه اندازه منطقی‌ست؟ پاسخ به سوالات بیش از همه چیز به نوع کاربری افراد بستگی دارد اگر جزء معدود کاربرانی هستید که فیلم‌های متعددی را با گوشی موبایل خود مشاهده می‌کنید و به منابع استریم با کیفیت ویدئوهای دارای صدای Atmos (یا دیگر فناوری‌های دالبی) دسترسی دارد بدون شک در اختیار داشتن اسمارت‌فونی مجهز به این ویژگی بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود در غیر اینصورت و در مواجهه با محتوای عادی صوتی و تصویری حضور یا نبود این فناوری و دیگر گونه‌های دالبی تفاوت خاصی را ایجاد نخواهند کرد.

داستان دالبی و فناوری صوتی و تصویری آن برای گوشی‌های موبایل به اینجا خاتمه پیدا نمی‌کند و در طی سال‌های آینده مطمئنا تعداد بیشتری از گوشی‌های هوشمند به ویژگی‌هائی از این دست مجهز خواهند شد.