واحد خبر mobile.ir : پنج سال پیش در یکم دسامبر 2016 اتحادی از کارمندان سابق نوکیا در قالب مجموعه‌ای به‌نام HMD Global از تصمیم خود برای زنده کردن گوشی‌های نوکیا و تبدیل دوباره این برند به یکی از بازیگران اصلی این عرصه سخن به میان آوردند؛ تصمیمی که نوکیا را دوباره به برندی «قابل اطمینان» با محصولاتی «سرگرم‌کننده» که «به زیبایی ساخته شده‌اند» بدل می‌کرد. ادامه فعالیت نوکیا در هر دو سمت فیچرفون و گوشی‌های هوشمند رده پایین تا میان‌رده پیشرفته با اندروید خام و آپدیت سریع و طولانی‌مدت، قول‌های دیگر HMD بود که طرفداران نوکیا را به آینده این برند امیدوار ساخت. پنج سال بعد در دسامبر 2021 چه اتفاقی بر سر رویای HMD و نوکیای قدرتمند آمده است؟

اگر حداقل در اواخر دهه 30 یا اوائل دهه 40 زندگی خود باشید مطمئنا روزهای طلایی دنیای موبایل در سال‌های پایانی قرن بیستم و ابتدای قرن بیست و یکم را به خاطر دارید که در دنیایی بدون آیفون و گلکسی، کلکسیونی از برندهای کوچک و بزرگ، مجموعه‌ای از گوشی‌های متنوع و هیجان‌انگیز را به بازار عرضه می‌کردند که داشتن صفحه‌کلید و امکان برقراری تماس، تنها محدودیت‌های پیش روی آن‌ها بود و از این رو وسعت دایره خیال طراحان موبایل به شکل‌گیری گوشی‌های بدیع و هیجان‌انگیزی منجر شد که برخی از آن‌ها بیشتر به آثار هنری شباهت داشتند تا یک وسیله ارتباطی. در این روزگار طلایی که حتی تصور تکرار دوباره آن‌ها در دنیای امروزی با گوشی‌های یک‌شکل و کسل‌کننده غیر ممکن به‌نظر می‌رسد جدا از نام‌های سابقا پر افتخاری همچون اریکسون، زیمنس، توشیبا، ساژم و اندکی جدیدتر i-mate و پنتک که حالا نشانی از آن‌ها (حداقل به‌عنوان سازنده مستقل گوشی) در بازار جهانی موبایل به چشم نمی‌خورد، یک نام در اوج افتخار و قله محبوبیت جای داشت؛ نوکیا که برای بسیاری از قدیمی‌ترها معرف پدیده‌ای به نام گوشی موبایل بود در زمان خود با چنان موفقیتی روبرو شد که افول و حذف کامل آن از بازار در سال‌های بعد تقریبا برای تمامی کاربران غیر ممکن به‌نظر می‌رسید.

این اتفاق غیر ممکن اما با اوج‌گیری گوگل و قرارگرفتن نوکیا در سمت اشتباه دوگانه اندروید/ویندوزفون به کابوس سیاهی برای این برند بدل شد که پیوستن به مایکروسافت در سال 2013 نیز کمکی به برخواستن آن از این خواب آشفته نکرد و با خارج شدن غول ردموندی از بیزینس موبایل در سال 2016، ستاره طلایی نوکیا سرانجام در کهکشان تیره بی‌انتهایی فرو رفت که درخشش اپل و سامسونگ و اندک برندهای چینی چشم‌ همگان را در آن خیره کرده بود.

با حضور نام ناشناخته‌‌ای به نام HMD (که برخلاف انتظار برند چینی دیگری برای تصاحب یک شرکت نام‌دار نبود) دوباره بارقه‌هایی از امید برای زنده شدن دوباره نوکیا و بازگشت آن به دوران اوج تابیدن گرفت. HMD پس از اعلام حضور در دسامبر 2016 اولین محصولات خود با نام نوکیا را در نمایشگاه MWC 2017‌ بارسلون با سه گوشی هوشمند نوکیا 3، نوکیا 5 و نوکیا 6 و یک سورپرایز نوستالژیک به نام Nokia 3310 به معرض نمایش گذاشت که با وجود آن‌که همگی رده میانی کاملا رو به پایین را ترک نمی‌گفتند اما در مورد گوشی‌های هوشمند با ارائه تجربه‌‌ای نزدیک به اندروید خام و تعهد آپدیت طولانی‌مدت توجه بسیاری از کاربران حرفه‌ای‌تر این کلاس را به خود جلب کردند.

با حرکت تند ماشین زمان و در آستانه آغاز سال 2022، می‌توان با نگاهی جامع‌تر به ارزیابی 5 سال فعالیت HMD در این بازار پرداخت جایی‌که این مجموعه فنلاندی در این فاصله 60 ماهه، تنها نزدیک به 60 گوشی هوشمند را به معرض نمایش گذاشت و فراز و فرودهای متعدد آن به دلائلی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم تقریبا هیچ‌گاه به مطرح شدن دوباره نوکیا و دستیابی به اهدافی که HMD در سال 2017 با هیجان فراوان از آن‌ها سخن می‌گفت منجر نشد. از جدا شدن یوهو سارویکاس (Juho Sarvikas) مدیر ارشد تولید HMD به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین چهره‌های این مجموعه و پیوستن آن به کوالکام در ابتدای سال 2021 نیز می‌توان به‌عنوان نشانه دیگری بر این شرایط نامساعد یاد کرد.

اندروید خام و امن اما نه‌چندان آپدیت و به‌روز

شاید اولین و مهم‌ترین انگیزه خریداران اولیه گوشی‌های نوکیا در یکی دو سال فعالیت HMD در این زمینه به بخش نرم‌افزار و تجربه اندروید خام و به‌روز در این گوشی‌های تعلق داشت؛ امری‌که حداقل در مورد اول یعنی دسترسی به یک اندروید خالص هنوز نیز در برندهای اصلی بازار مثل سامسونگ و به‌خصوص تمامی چینی‌های بازار وجود نداشته و حجم تبلیغات و اضافات سیستم‌عامل در نمونه‌ای مثل گوشی‌های شیائومی هنوز نیز به اندازه‌‌ای بالاست که رابط کاربری پر امکاناتی مثل MIUI را به پلتفرم آزاردهنده‌ای برای تبلیغات بدل کرده است. نوکیا اما با حضور در برنامه Android One گوگل نه‌تنها تجربه‌ای خالص از اندروید و به‌دور از برنامه‌های بی‌مصرف از پیش نصب شده (bloatware) ارائه می‌کرد بلکه آپدیت سریع به جدیدترین نسخه‌های اندروید و ارائه پچ‌های ماهیانه امنیتی نیز یکی از پایه‌ای‌ترین تعهدات این شرکت به‌حساب می‌آمد.

این تعهد نوکیا حداقل در زمینه ارائه پچ‌های امنیتی در چند سال اول به‌خوبی ادامه پیدا کرد و در حالی‌که دسترسی به گوشی‌های پیکسل گوگل به‌دلیل قیمت بالا برای همه افراد امکان‌پذیر نبود، در اختیار داشتن یک گوشی اندروید وان از نوکیا می‌توانست جایگزین قابل‌قبولی در این زمینه محسوب شود. این روند اما همانطور که می‌توان حدس زد در سال‌های بعد چندان ادامه پیدا نکرد و در حالی‌که این شرکت طبق آمار سایت Android Authority بهترین برند از نظر ارائه اندروید 9 نام گرفت، با حضور اندروید 10، جایگاه اول را به مقصد مقام چهارم ترک کرد و در بررسی آپدیت گوشی‌های مختلف به اندروید 11 نیز جایی بهتر از مکان دهم را به خود اختصاص نداد! این شرکت البته هنوز به ارائه اندروید 11 برای برخی از گوشی‌های خود ادامه می‌دهد اما برخلاف برندهای مهم بازار همچنان برنامه زمان‌بندی رسمی خود را برای آپدیت به اندروید 12 اعلام نکرده است.

برای هرچه جالب‌تر شدن این شرایط کافی‌ست نگاهی به اوضاع Nokia 9 PureView بیندازیم؛ اسمارت‌فونی‌که عنوان پیشرفته‌ترین مدلی که تا به‌حال در مجموعه نوکیا تحت مدیریت HMD ساخته شده را به همراه دارد. این گوشی در سال 2019 با تعهد ارائه سه آپدیت اندروید یعنی اندروید 9، اندروید 10 و اندروید 11 رونمایی شد اما اینک نوکیا به‌صورت رسمی از ارائه نشدن اندروید 11 برای این گوشی سخن می‌گوید و دلیل آن را کمپانی Light (که با نوکیا در ساخت سیستم دوربین پنج‌گانه این گوشی همکاری می‌کرد) و خارج شدن آن از بیزینس موبایل عنوان کرده است! نوکیا برای به‌دست آوردن دل کاربران Nokia 9 PureView از تخفیف 50 درصدی برای خرید گوشی XR20 خبر داده اما میزان تمایل کاربران گوشی پیشرفته نوکیا 9 به خرید یک پایین‌رده نچندان هیجان‌انگیز که حتی نیمی از قیمت آن (نزدیک به 250 یورو) نیز از برخی میان‌رده‌های پیشرفته‌تر شیائومی (برای مثال Redmi Note 11T 5G) گران‌تر است جای سوال بسیار بزرگی را بر جای می‌گذارد.

غیبت پرچمداران

ساخت گوشی‌های میان‌‌رده بی‌شک آسان‌ترین راه برای ورود به بازار تلفن‌های همراه است اما ثبات در این بازار و بالا رفتن از جدول برندهای برتر سازنده اسمارت‌فون (به‌خصوص با حضور چینی‌هایی که برای تخریب رقیب از هرگونه ضرر و حتی خودزنی نیز دریغ نمی‌کنند) داستان به‌شدت متفاوتی‌ست که طبق ظواهر بدون ورود به بالاترین سطح بازار و ساخت‌های گوشی‌های پرچمدار جریان‌ساز امکان‌پذیر نخواهد بود؛ امری‌که برندهای بزرگی مثل سامسونگ و هواوی بسیار زودتر از دیگران به اهمیت آن پی بردند و پس از آن وان‌پلاس، شیائومی، اوپو، ویوو، ایسوس، آنر و حتی برندهای رده پایین‌تری مثل ZTE و موتورولا نیز به آن ورود کردند. نوکیا اما مدت‌هاست که بازیگری را در این صحنه نداشته و تنها سه بار در گوشی‌های Nokia 8 ،Nokia 8 Sirocco و Nokia 9 PureView از پردازنده‌های سری 8 کوالکام (به‌عنوان نشانه‌ای از یک گوشی پرچمدار) بهره گرفته است و جالب‌تر آن‌که از آخرین مورد آن یعنی نوکیا 9 پیورویو با اندکی اغماض تقریبا 3 سال می‌گذارد!

این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که نوکیای اصلی در سال‌های درخشان خود به‌جرأت مهم‌ترین و جریان‌سازترین سازنده گوشی‌های پرچمدار بازار به حساب می‌آمد و در این زمینه ذکر تنها یک نمونه یعنی Nokia 8800 Sirocco معرفی‌شده سپتامبر 2006 کافی به‌نظر می‌رسد. HMD دوازه سال بعد، Nokia 8 Sirocco را برای زنده کردن این نام پر افتخار معرفی کرد اما مشکلاتی مثل دوربین ضعیف، کیفیت نچندان فوق‌العاده صفحه‌نمایش، نبود اسپیکرهای استریو و حذف جک هدست، این گوشی را در هیاهوی پرچمداران پر افتخار آن روزها یعنی سامسونگ +Galaxy S9 و هواوی P20 Pro به‌دست فراموشی سپرد.

سخت‌افزارهای نا امیدکننده

با وجود آن‌که HMD از همان ابتدا از تمرکز خود بر ارائه گوشی‌های میان‌رده بازار سخن به میان آورده بود اما استانداردهای این رده نیز در طی زمان به‌گونه متحول شده‌اند که حالا بسیاری از ویژگی‌های منتسب به گوشی‌های پرچمدار در مدل‌های میانی و حتی نمونه‌های ارزان‌قیمت بازار نیز به چشم می‌خورد. تغییرات در فرم و ساختار صفحه‌نمایش، تحول عظیم در دوربین‌های اصلی و سلفی، شارژ سریع باتری، اسپیکرهای استریو، حافظه‌های پر سرعت‌ و رم‌های حجیم و گسترش امکان ارتباطی 5G برخی از این موارد را تشکیل می‌دهند.

این تحولات در مجموعه نوکیا اما بسیار به‌ندرت و انگشت‌شمار رخ داده است؛ برای مثال هیچ مدلی در محصولات نوکیا با نمایشگر مجهز به نرخ رفرش بالا دیده نمی‌شود و دو مدلی قدیمی Nokia 8 Sirocco و Nokia 9 PureView تنها گوشی‌های OLED آن محسوب می‌شوند! نوکیا 8 و نوکیا 8.1 (معرفی شده در سال‌های 2017 و 2018) تنها مدل‌های مجهز به لرزه‌گیر اپتیکال (OIS) دوربین بوده و اسپیکر استریو فقط در سه گوشی هوشمند آن دیده می‌شود! این لیست را می‌توان تقریبا برای تمامی موارد اشاره شده در بالا ادامه داد و تقریبا هیچ‌گاه شرایط به نفع کاربران این برند به‌نظر نمی‌رسد.

ناتوانی نرم‌افزار در جبران ضعف سخت‌افزار

اغلب محصولات HMD Global در مقایسه با تقریبا تمامی برندهای چینی از جمله شیائومی و ریل‌می از قیمت بسیار بالاتری برخوردارند؛ امری‌که شرکت سازنده آن را به ارائه یک تجربه نرم‌افزاری ساده و خام و البته بدون تبلیغات آزاردهنده مرتبط می‌داند. این موضوع با این‌که در سال‌های نخستین فعالیت نوکیای HMD می‌توانست توجیه نسبتا راضی‌کننده‌ای در مقایسه با محصولات چینی تلقی شود اما این روزها با نگاهی به مشخصات گوشی‌های چینی حتی با اطلاع از نرم‌افزارهای مملو از تبلیغ این شرکت‌ها بیشتر به یک شوخی شباهت دارد و نگفته پیداست که یک گوشی پیشرفته با سخت‌افزار مدرن و آپدیت‌‌های سریع و منظم حتی با وجود مجموعه‌ای از تبلیغات به ایجاد تجربه خوشایندتری منجر می‌شود.

شرایط نامطلوب HMD در تکیه بر تجربه نرم‌افزاری فاقد تبلیغ، بدون ارتقاء سخت‌افزار در آمار فروش این شرکت نیز کاملا منعکس شده جایی‌که این برند در سه‌ماهه اول سال 2021 تنها 2 میلیون اسمارت‌فون را به بازارهای جهانی عرضه کرده است.

ضعف در تحقیق و توسعه

مشکل اصلی در ارائه نشدن نسخه جدید اندروید برای گوشی‌های فعلی شرکت نوکیا را بیش از همه چیز ظاهرا باید در کمبود منابع توسعه نرم‌افزاری و در رأس آن‌ها بخش R&D یا تحقیق و توسعه HMD جست‌وجو کرد؛ جایی‌که تقریبا همزمان با افزایش نسبی تعداد گوشی‌های عرضه شده از سوی این برند به بازار، برنامه آپدیت‌های اندرویدی و پچ‌های امنیتی نیز با تأخیرهای فراوانی روبرو شد و برخی از این آپدیت‌ها با باگ‌های متعددی نیز همراه شدند. از جمله مثال‌های برجسته در این زمینه باید آپدیت ارائه شده برای گوشی Nokia 8.3 اشاره کرد که در آن اپلیکیشن دوربین با مشکل روبرو شده و در برخی موارد شبکه ارتباطی گوشی برای برخی از کاربران به‌کل از کار می‌افتاد. مشکلات اسکرول روی صفحه‌نمایش و پاسخ‌گویی ضعیف صفحه‌کلید گوشی Nokia 5.3 پس از آپدیت آن به اندروید 11 نیز مثال دیگری در این زمینه است.

با نگاهی به موارد یاد شده در بالا، آسمان مجموعه HMD و برند نوکیا (حداقل در آینده نزدیک) چندان آفتابی و روشن به‌نظر نمی‌رسد؛ برندی که حالا حتی از شیوه نام‌گذاری کلاسیک خود نیز فاصله گرفته و پس از سال‌ها نامیدن گوشی‌های خود با اعداد ساده، در آخرین تحول به‌سراغ سری‌های جدید G ،C و X رفته و بدین‌ترتیب بر سردرگمی کاربران برای انتخاب یک گوشی مناسب افزوده است. نا امید‌کننده‌تر آن‌که نوکیایی که زمانی با لومیاهای رنگارنگ نگاه‌ها را به سمت خود خیره می‌ساخت حالا اغلب، گوشی‌های بزرگ و سنگینی را به بازار عرضه می‌کند که در مقایسه با طرح‌های رنگین‌کمانی برندهای پیشرو حرف چندانی برای گفتن ندارند.

انتقاد از مجموعه HMD با این شرایط البته کاملا آسان به‌نظر می‌رسد اما از سوی دیگر تجربه برندهایی سابقا پر افتخاری مثل LG و HTC در این بازار به‌روشنی به این موضوع اشاره دارد که برپایی شرکتی به بزرگی نوکیا و برآورده ساختن انتظارات کاربران بی‌شمار آن بدون سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدت چندین میلیارد دلاری، حضور تیم‌های پشتیبانی چند ملیتی و واحد‌های پیشروی تحقیق و توسعه به هیچ عنوان به سر منزل مقصود منتهی نمی‌شود. در این شرایط با وجود آن‌که هنوز نمی‌توان با اطمینان از روند رو به افول HMD در ماه‌ها و سال‌های آینده سخن گفت اما نگفته پیداست که بدون ایجاد تغییراتی ساختاری و بنیادین، زنگ خطری که از مدت‌ها پیش برای نوکیا و طرفداران آن به صدا درآمده است ممکن است در نهایت به ریزشی کاملا قابل انتظار منجر شود.