واحد خبر mobile.ir : وقتی صحبت از مشخصات یک صفحه‌نمایش موبایلی به میان می‌آید جدا از فاکتورهائی مثل سایز، اندازه و رزولوشن، موارد دیگری نیز به عنوان فاکتورهای با اهمیت از سوی شرکت‌های سازنده مطرح می‌شود که از آن جمله می‌توان به کنتراست. محدوده رنگ (Color Gamot)، تعداد رنگ‌های مورد پشتیبانی (Color bit depth) و HDR اشاره کرد. بسیاری از سازندگان موبایل و تلویزیون با تأکید زیادی از این سه فاکتور سخن می‌گویند و کنتراست‌های بالا، پشتیبانی بیش از 100 درصدی از پالت‌های رنگ و تعداد میلیونی رنگ‌های مورد پشتیبانی را به عنوان دلائلی برای با کیفیت بودن صفحه‌نمایش خود ذکر می‌کنند اما آیا در عمل نیز این فاکتورها می‌توانند برای شما با اهمیت باشند یا اینکه تنها در حد جملات پر زرق و برق تبلیغاتی باقی می‌مانند؟

1- نسبت کنتراست یا Contrast ratio

مفهوم کنتراست روی کاغذ بسیار ساده به نظر می‌رسد؛ جائی‌که فقط کافی‌ست میزان نور روشن‌ترین نقاط صفحه (در رنگ سفید) و کم‌نورترین نقطه‌ها (در بخش مشکی) را اندازه گرفته و نسبت این دو را به هم بسنجیم. در این حالت عددی به دست می‌آید که ظاهرا هر چه بالاتر باشد کیفیت صفحه‌نمایش بالاتر است اما در این میان یک نکته ظریف نیز وجود دارد؛ کنترل کنتراست با اینکه در ظاهر به هرچه روشن‌تر بودن صفحه‌نمایش تعلق دارد اما در عمل بیشتر وابسته به میزان تیرگی و رنگ سیاه صفحه‌نمایش است. در پنل‌های عادی LCD که رنگ مشکی با سد کردن مسیر نور پس‌زمینه با فیلترهای مخصوص حاصل می‌شود همواره اندکی اصطلاحا نشتی نور وجود داشته و به همین علت نسبت کنتراست معمولا از سطح مشخصی فراتر نمی‌رود. در پنل‌های OLED اما به دلیل اینکه هر سلول علاوه بر رنگ، نور نیز از خود ساطع می‌کند، در مواقع نیاز به نمایش رنگ مشکی، تنها کافی‌ست جریان برق سلول را قطع کرد تا با خاموش شدن آن، رنگ مشکی خالص ایجاد شده و با صفر شدن مخرج کسر سنجش نور سفید به مشکی، کنتراست در حالت نظری به بی‌نهایت میل کند.

با اینکه داستان کنتراست در همین جا پایان یافته به نظر می‌رسد اما واقعیت چیز دیگری‌ست؛ اعداد ذکر شده برای کنتراست صفحه‌نمایش همگی در یک محیط ایزوله با تاریکی مطلق و بدون وجود عوامل بازتاب‌دهنده نور اندازه‌گیری شده (که نیازمند تجهیزات بسیار پیشرفته‌ای‌ست) و از همین رو نمی‌توان آنها را برای شرایط عادی زندگی نیز صادق دانست. در شرایط عادی، حتی در یک اتاق تاریک، عواملی مثل نور محیط که توسط صفحه‌نمایش بازتاب داده می‌شود (و حتی بازتاب نور خود صفحه‌نمایش) تأثیر معکوسی بر روشنایی بخش مشکی و در نتیجه کنتراست باقی می‌گذارند. از این رو با وجود آنکه اغلب، کنتراست‌های بسیار بالایی (نزدیک به 1000:1 برای پنل‌های LCD و حتی بی‌نهایت برای پنل‌های OLED) توسط سازندگان ارائه می‌شود اما در دنیای واقعی با نور محیطی شدید، این نسبت حتی می‌تواند به کمتر از 100:1 نیز کاهش پیدا کند؛ در این حالت گذر از رقم 200:1 برای یک صفحه‌نمایش، کنتراست بسیار مناسبی محسوب می‌شود.

بدین‌ترتیب با توجه به موارد گفته شده می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که رقم‌های کنتراستی که معمولا برای پنل‌های موبایلی (و البته غیر موبایلی) توسط شرکت‌های سازنده اعلام می‌شود چندان ارتباطی با کیفیت صفحه‌نمایش نداشته و به علت اندازه‌گیری آنها در محیط‌های آزمایشگاهی خاص، نمی‌توان آنها را به دنیای واقعی تعمیم داد مگر اینکه از گوشی در یک اتاق بسیار تاریک استفاده کنید. در نهایت چیزی که در این مرحله اهمیت بیشتری نسبت به عدد کنتراست اعلام شده دارد، بازتاب نور از سطح صفحه‌نمایش (هرچه کمتر بهتر) و کیفیت رنگ مشکی در شرایط عادی و دنیای واقعی ست.

2- محدوده رنگ یا Color gamut

دیگر ویژگی مهم صفحه‌نمایش که ذهنیت «بیشتر بودن همیشه به معنای بهتر بودن است» در آن جائی ندارد، محدوده رنگ یا Color gamut است که به سادگی به محدوده طیف رنگ (یا درصدی از طیف رنگی قابل مشاهده توسط چشم) تولیدی توسط صفحه‌نمایش اشاره می‌کند. در این حالت معمولا سازندگان عددی را به صورت درصد نسبت به طیف‌های رنگی مرجع ارائه می‌کنند که از آن جمله می‌توان به طیف رنگی NTSC اشاره شد که طیف رنگی تلویزیون‌های آنالوگ در آمریکای شمالی بوده و معمولا شرکت‌های سازنده گوشی‌های موبایل به اعدادی مثل 105% NTSC برای نشان دادن رنگ‌های مورد پوشش توسط صفحه‌نمایش اشاره می‌کنند. این شیوه اشاره به طیف رنگ این تصور را در ذهن ایجاد می‌کند که هرچه در اینجا با عدد بزرگ‌تری روبرو باشیم در نتیجه رنگ‌های بیشتری نیز توسط صفحه‌نمایش پشتیبانی می‌شود.

در واقعیت تنها اشاره به عددهای بزرگ‌تر در طیف رنگ لزوما به معنای کیفیت یا دقت رنگ بالاتر تصویر نیست چرا که عکس‌ها و ویدئوهائی که در این صفحه‌نمایش‌ها مشاهده می‌کنیم خود دارای مجموعه رنگ‌های از پیش تعیین‌شده‌ای هستند که فقط در صورتی که صفحه‌نمایش از این مجموعه رنگ پشتیبانی کند یا اینکه رنگ‌های درونی خود را (با نرم‌افزارهای مدیریت رنگ) با این مجموعه تطبیق دهد می‌توان انتظار دیدن رنگ‌های دقیق و با کیفیت را از هر تصویر داشت و در غیر اینصورت تنها بالاتر بودن درصد Color gamut به خودی خود چیزی را نشان نمی‌دهد.

محدوده رنگی sRGB

آنچه واقعا به با کیفیت بودن یک صفحه‌نمایش در زمینه رنگ منجر می‌شود در حقیقت درصد بالای طیف رنگ آن نیست بلکه میزان نزدیکی طبف رنگ به فضای تصویری ست که در حال مشاهده آن هستید. در حال حاضر تمامی برنامه‌های تلویزیونی و تصاویر دوربین‌های دیجیتال این روزها منطبق بر استاندارد طیف رنگ sRGB/Rec.709 تولید می‌شود که خود این استاندارد تنها 72 درصد از طیف NTSC را پوشش می‌دهد. استانداردهای جدیدتر در این زمینه همچون طیف سینمائی DCI-P3 و طیف تلویزیون‌ دیجیتال Rec.2020 از این نسبت فراتر رفته‌اند اما در آنها نیز مسئله اصلی فقط بزرگ‌تر شدن درصد پوشش NTSC و ارائه عددی که در عمل هیچ تأثیری روی کیفیت ندارد، نبوده است.

3- تعداد رنگ‌های مورد پشتیبانی یا Color bit depth

یک ویژگی دیگر مرتبط با رنگ در صفحه‌نمایش که عموما تصور غلطی از آن وجود دارد و در جایگاه نادرستی به کار گرفته می‌شود عمق رنگ یا به سادگی تعداد رنگ‌های صفحه‌نمایش است. در این مفهوم اگر یک صفحه‌نمایش فرضی برای مثال بتواند 8 بیت داده را برای هریک از رنگ‌های اصلی قرمز، سبز و آبی تحلیل کند بنابراین می‌تواند 256 (یعنی 2 به توان 8) سطح خاکستری مختلف برای هریک از این رنگ‌ها تولید کند و در نتیجه تعداد کلی رنگ‌ها با یک حساب ساده بیش از 16 میلیون رنگ خواهد شد:

16.78=(آبی)256×(سبز)256×(قرمز)256

طبق این محاسبه هیجان‌انگیز برای رسیدن به 1 میلیارد رنگ فقط کافی‌ست بیت‌ها را به جای 8 به 10 برسانیم! البته بهتر است در این مورد نیز عجله نکنیم. نکته اول اینکه "رنگ" یک مفهوم انتزاعی ساخته شده توسط قوای دید ماست و در دنیای خارجی هیچ ما به ازا یا معنا و مفهوم فیزیکی و قابل لمسی ندارد. با در نظر گرفتن این نکته سوال بعدی که به صورت منطقی به ذهن می‌رسد این است که چشم ما اصولا چه تعداد رنگی را می‌تواند تشخیص داده و از هم تفکیک کند؟ پاسخ این سوال حداکثر و در بهترین حالت نزدیک به 8 میلیون اعلام شده است و اعلام هر عددی بیشتر از این رقم برای صفحه‌نمایش‌های مختلف بیش از آنکه جنبه عملی و واقعی داشته باشد تنها جنبه تبلیغاتی دارد.

معیار دقت تعداد رنگ در یک صفحه‌نمایش با واحدی به نام Delta E* یا dE* سنجیده می‌شود که هرچه کوچک‌تر باشد با کیفیت بالاتری روبرو هستیم و اعداد 1 یا پائین‌تر، صفحه‌نمایش‌های ایده‌آل در این زمینه را نشان می‌دهند.

4- HDR

یکی دیگر از موارد مهمی که این روزها در مورد صفحه‌نمایش‌های موبایلی بیشتر از همیشه به گوش می‌رسد صفحه‌نمایش‌های HDR و پشتیبانی از کیفیت بسیار بالاتر در نمایش محتوائی از این دست است که پیش از در مطلبی تحت عنوان HDR موبایلی به آن پرداختیم. به صورت خلاصه HDR یا یا High Dynamic Range تکنیکی در عکاسی برای ارتقا هرچه بیشتر دامنه دینامیکی (Dynamic Range) تصویر است که در آن جزئیات قابل تشخیص بیشتری در قسمت‌های تاریک به نمایش گذاشته می‌شود. HDR در فرمت‌های مختلفی ارائه می‌شود که HDR10 و Dolby Vision از آن جمله به حساب می‌آیند. در عمل اما با اینکه صفحه‌نمایش‌های دارای این ویژگی هنگام پخش محتوای HDR تفاوت محسوسی را نسبت به صفحه‌نمایش‌های عادی ارائه می‌کنند اما این محتوا هنوز حتی در پیشرفته‌ترین کشورها نیز به صورت گسترده در دسترس نیست و صرف دارا بودن HDR برای یک صفحه‌نمایش دلیلی برای تهیه آن از سوی کاربران محسوب نمی‌شود.

بدین‌ترتیب با نگاهی به موارد ارائه شده در بالا می‌توان به جای گمراه شدن با اعداد تبلیغاتی و غیر واقعی ارائه شده توسط شرکت‌های سازنده به دنبال نکات مهم و تعیین‌کننده در کیفیت یک صفحه‌نمایش گشت.